Arıcılık, çeşitli tarım kolları ile birlikte uyumlu bir şekilde yürütülebilen ve toprağa bağlı kalınmaksızın yapılabilen bir yetiştiricilik koludur. Birçok bitki üretimi, arıcılık ile birlikte ve karşılıklı yarar sağlayarak sürdürülebilir. Deniz seviyesinden binlerce metre yüksek yaylalara kadar, bitki ve çiçeğin bulunduğu her yerde arıcılık yapılabilir. Ülkemizde çiçeklenme zamanlarının hemen hemen bütün yıla yayılmış olması, kovan üretimi için gerekli kerestenin yeterli miktarda bulunması, arıya ve ürünü olan bala geleneksel bir önem verilmesi, arıcılığa aktarılabilecek iş gücünün bulunması, önemli bir yatırım gerektirmemesi ve toprağa bağlı kalınmaksızın yapılabilmesi, arıcılığın önemini gittikçe arttırmaktadır. Türkiye kovan sayısı, bal ve balmumu üretimi bakımından birçok ülkeden ileri durumdadır. Ayrıca üretilen ballar dünyanın en kaliteli balları arasındadır. Ancak kovan başına üretim miktarı oldukça düşük ve dünya ortalamasının gerisindedir. Arıların tozlanma yoluyla sağladıkları ürünün değeri bal ve balmumu üreterek sağladıklarının 10-20 katı kadar daha fazladır. Bu nedenle meyve bahçesi sahipleri ile tohumluk bitki yetiştirenler tarla ve bahçelerinde bal arısı kovanları bulundurmalıdırlar. Aydın ili de bal nektarı salgılayan bitkiler yönünden hayli zengindir. Bitki çeşitliliği yanında iklim bakımından da bal üretimine uygun bir ildir. Bilindiği gibi bal üretimi için bitki ne kadar gerekli ise, bitkilerin salgıladığı nektarı arıların alabilmesi de o kadar önemlidir. Bu da uygun hava sıcaklığı ve nem oranına bağlıdır. İlimiz, arı kapasitesi ve arıcı sayısı bakımından ilk sıralarda yer alır.

KARABAŞ OTU  (Lavandula stoechas): Bu bitkinin yaklaşık 120 türü ülkemizde doğal olarak yetişmektedir. Çok yıllık bir bitkidir. Karabaş otunun boyu 30-100 cm. arasında değişir. Bu bitkiye rutubetli yol kıyılarında, kayın ve ladin ormanlarında rastlanır. Bu bitki, çiçeklenme süresinin uzun olması nedeniyle önemli ballı bitkiler listesinde yer almaktadır. Karabaş otunun balı oldukça açık sarı renkli olup kısmen geç kristalleşir. Kristalleştiği zaman ince granüller oluşturur. Balının nane kokusuna benzer bir kokusu vardır. Bir dönüm karabaş otu ekili alandan 10-20 kg arasında bal alınabilir.

Kış ve bahar yağmurlarının bol olduğu yıllarda ocak ayından itibaren yeşermeye başlayan karabaş otu, Nisan ayının başında çiçek açmaya başlar ve çiçekler Mayıs ayının sonuna kadar devam eder. Karabaş otu, çoğunlukla kırmızıya çalan mor çiçek açmakla birlikte, çok nadir olarak beyaz çiçek açtığı da görülmektedir. Arılar, bal nektarını çiçek başının etrafında dizilen siyah gözeneklerden alır. Karabaş otu balı, hafif kırmızımtırak, hoş kokulu, dudaklardan başlayarak genize kadar bütün ağız içini nane ferahlığı ile dolduran çok kaliteli, az bulunan bir baldır.

Hasat mevsimi bölgemizde arı üretim mevsimi olması, iklim koşulları ve bitki yoğunluğunun çok sınırlı olması bu kaliteli balın istenilen düzeyde hasat edilmesini engellemektedir. Karabaş otu balı, çoğunlukla hayıt balı ile karışmış olarak hasat edilebilmektedir. Bu bitkinin hastalıklara karşı olumlu etkisinin her geçen gün daha iyi bilinmesi, karabaş otunun aktarlarda satışını arttıracaktır. Bu durum, karabaş otunun çiçeklenme döneminde toplanmasını, dolayısıyla arıların, bu nadide bitkiden bal özü toplamasını engelleyecektir. Şimdiden tedbir alarak bu bitkinin hasadının bal özü veren mor keseciklerin dökülmesinden sonra yapılması, çok yıllıklı bir bitki olası sebebiyle kökünden değil de filizlerinden koparılması gerekmektedir. Orman idarelerimiz, yeni oluşturdukları orman dikim alanlarında mevcut Karabaş otlarına mümkün olduğunca az zarar verecek bir yöntem uygulamalı, hatta çok iyi erozyon önleyici olan bu bitkiyi, yeni ekim sahalarında yetiştirme yoluna gitmelidir. Ülkemizde Kırklareli, İstanbul, Bolu, Kastamonu, Amasya, Giresun, Rize ve Erzurum illerinde doğal olarak yetişir. Ülkemizin değişik yörelerinde yetişen karabaş otu(yöresel adıyla KARGAN), ilimizin Çine, Karpuzlu ve Koçarlı ilçelerinde doğal.olarak.bulunmaktadır.ÖzellikleAkçaabat,Umcular,Tekeler,Yağşılar,Ömerler,Karacaören,Zeytinköy….Karabaş otunun yoğun olarak yetiştiği yörelerimizin başında gelmektedir

KARABAŞ OTU BİTKİSİNİN İYİ GELDİĞİ BAZI HASTALIKLAR:

Karabaş otu, cilt, üriner sistem, kalp ve dolaşım sistemi, solunum sistemi hastalıklarında kullanılan bir bitkidir. Aktarlar bu bitkinin çiçeklerini yüksek tansiyonu düşürücü, ağrı kesici, balgam sökücü… gibi özellikleri nedeniyle satmaktadır.

HAYIT(Vitex Agnus-Castus):

Akdeniz ikliminde yetişen bir bitkidir. Ülkemizde Akdeniz ve Ege bölgelerinde görülmekle beraber, Çine, Karpuzlu ve Koçarlı ilçelerimizde bal üretimine uygun yoğunlukta yetiştirmektedir. Yaprakları, parmakları açık bir ele benzediğinden halk arasında ‘’beş parmak otu’’ da denen hayıt, Haziran ve Temmuz aylarında çiçek açar. Mor ve beyaz çiçekleri her dalda beşer filiz etrafında kümelenmiştir. Hayıt, çiçek açmadan Mayıs sonu ile Haziran ayı başında yağan yağmura bölgemizde ‘’hayıt basan yağmuru’’ denmektedir. Hayıt basan yağmurlarının yağdığı, diğer iklim şartlarının da uygun olduğu yıllarda, ilimizde 40-50 ton civarında hayıt balı hasat edildiği tahmin edilmektedir. Arılar, bölgemizde gün dönümünden sonra hayıt bitkisinden bal özü almaya başlar. Hayıt balı, ilk hasat edildiğinde gayet berrak ve çok hafif kırmızıya çalan sarı renklidir. Ancak, zaman geçtikçe rengi, koyulaşmakta altı ay sonra siyaha yakın koyu kırmızı bir renk almaktadır. Araştırmalar, balın kansere karşı doğal bir koruyucu olduğunu, özellikle koyu renkli ballarda anti kanserojen özelliklerin daha fazla bulunduğu ortaya koymuştur. Hayıt balı, bu bakımından da dikkatle incelenmesi gereken bir baldır. Bu bitkinin balı, hoş kokulu, nispeten geç kristalize olan, son derece kaliteli bir baldır. Yuttuktan sonra damakta hayıt bitkisinin özelliği olan hafif buruk bir tat bırakır.

İlimizde çok iyi bilinen bu bal, ne yazık ki hak ettiği değeri bulacak kadar tanıtılamamıştır. Oysa hayıt balı, en kaliteli, en meşhur ve en pahalı ballarla yarışacak kadar, hatta onlardan da üstün bir baldır. Aydın ili Karpuzlu, Çine, Yenipazar, Koçarlı, Nazilli, Bozdoğan, Karacasu ilçelerinde ağırlıklı olmak üzere bütün Aydın İli genelinde hayıt görülür.

 HAYIT BİTKİSİNİN İYİ GELDİĞİ BAZI HASTALIKLAR:

HİPPOCRATES’ten bu yana hayıt bitkisi, tıpta tedavi amacıyla kullanılmaktadır. Meyveleri halk arasında idrar arttırıcı, gaz söktürücü ve yatıştırıcı olarak da kullanılmaktadır. Meyve veya yaprak tozu, yünlü kumaşları güvelere karşı korumada kullanılabilmektedir. Kadın hastalıkları başta olmak üzere ateş düşürücü, idrar söktürücü, ağrı dindirici vb. gibi birçok hastalığa iyi geldiği kaynaklarda belirtilmektedir. Hayıt bitkisinin, pek çok hormon dengesinden sorumlu olan HİPOFİZ bezi üzerinde olumlu etkileri vardır. İşte hayıt, erkeklerde testosteron, kadınlarda östrojen hormonlarını dengeler. Bu hormonların fazla veya eksikliğinin neden olduğu olumsuzlukları giderir. Mesela, gençlerde akne(sivilce); kadınlarda kıllanma gibi hormonal bozuklukların tedavisinde de kullanılmaktadır. Pek çok kadının korkulu rüyası olan menopoz dönemi olumsuzluklarına karşı hayıt bitkisi doğal, yan etkisiz bir yardımcıdır. Unutulmaması gereken bir husus var; bal bir gıdadır, ilaç değil. Şifadır. Devamlı tüketildiğinde vücut direncini artırır, hastalıklara karşı korur.

ÖNERİLER

Hayıt balının daha iyi tanıtılmasına gayret edilmeli, gerekirse tescil edilmelidir. Nektar salgılaması ve arıların onu toplaması bizim yöremize has bir özellik gibi gözüküyor. Diğer ballardan ayrıldığı özellikleri bilimsel olarak incelenmelidir. Hayıt bitkisinin, sepet örme, yakacak olarak vb. kullanılmasının önüne geçilmelidir. Erozyona karşı bu bitki yaygınlaştırılmalıdır. Hayıt ve Karabaş otunun alternatif tıpta kullanılan bitkiler olduğunu şunun için belirtiyoruz. Bilindiği gibi arılar, değişik bitkilerden bal özü toplar. Bu nedenle balda toplandığı bitkinin özellikleri vardır. Karabaş ve hayıt balları bu bakımdan çok özel ballardır.

 HAZIRLAYAN

AYDIN İLİ ARI YETİŞTİRİCİLERİ BİRLİĞİ BAŞKANI

  ZEKİ ALTIN

KAYNAKLAR                                

ANADOLU İZLENİMLERİ DERGİ-2014

ARICI DÜNYASI DERGİ-2006

ARI YETİŞTİRİCİLİĞİ TAR-GET TARIM TEKNOLOJİLERİ